Focal ar fhocal: téarmaí teicniúla
Is cainteoir iontach cumasach í Máire Uí Cheallaigh, atá breá ábalta Gaeilge a chur ar achan uile rud. Tá cúpla sampla de sin san agallamh a rinne sí faoi na Cruacha Gorma.
Seo mar a chuireann sí síos ar mobile phone signal/reception:
“Ní raibh aici ach guthán póca… agus chaithfeadh sí siúl amach siar sconsa fada le bheith ábalta fáil a fhad le duine inteacht.”
Agus seo í ag caint ar wearable health monitors:
“Tá a fhios agat, na gléasanna a bhíonn acu ar a lámha dá dtiocfadh dadaidh orthu.”
Tá Máire i ndiaidh parafrása a úsáid, is é sin mhínigh sí an rud a bhí i gceist gan focal teicniúil nó téarma a úsáid. Go minic, go háirithe sa chaint, is fearr sin a dhéanamh ná téarmaí a úsáid nach bhfuil cur amach ag daoine orthu, macasamhail ‘monatóirí sláinte inchaite’. Is beag rud nach dtig a mhíniú le parafrása.
Corruair, is fearr téarma a úsáid. B’fhéidir go mbeadh agat le mobile phone signal a lua go minic, agus go n-éireodh daoine tuirseach den pharafrása fhada arís is arís eile. Agus i ndeireadh na dála, ní thig le teanga ar bith mairstean gan téarmaí gonta a chuireann síos ar chúrsaí teicniúla nó ar smaointe úra.
Má bhíonn agat le focail a lorg san fhoclóir, is fearr www.tearma.ie a úsáid fá choinne na dtéarmaí teicniúla. Más parafrása atá de dhíth ort, nó bealach simplí leis an smaoineamh a chur in iúl, is fearr go mór www.focloir.ie a úsáid.
Tá píosa oibre le déanamh agat anois maidir le téarmaí agus parafrása.
- Léigh na habairtí Béarla 1–8.
- Tá téarmaí i gcló trom in achan abairt acu.
- Caithfidh tusa an téarma a aistriú. Is fútsa atá sé cé acu a roghnóidh tú parafrása nó téarma.
- Ná húsáid foclóir ar bith go fóill; bain triail as na téarmaí a aistriú ar do bhealach féin.
- Nuair a bheas na habairtí aistrithe agat, cuardaigh na téarmaí ar tearma.ie agus ar www.focloir.ie. An raibh sibh ar aon fhocal?
Sampla: Anyone can upload videos on YouTube.
Parafrása: Thig le duine ar bith físeáin a chur suas/a fhoilsiú ar YouTube.
Téarma: Thig le duine ar bith físeáin a uaslódáil ar YouTube.
- She defriended me on Facebook.
- I took a selfie near the White House.
- Raidió Fáilte have a state-of-the-art studio.
- I can’t find the remote control for the TV.
- Their last album was a carbon copy of the one before that.
- This is the party’s economic blueprint.
- In today’s climate, you have to be careful what you say.
- She writes about climate change.
Tá freagraí le fáil in Nótaí agus Freagraí.
- She defriended me on Facebook.
Tá aistriúchán deas nádúrtha ar defriend: ‘cairdeas a scaoileadh le duine’. Thiocfadh sin a úsáid nó a leithéid seo a rá: ‘Níl sí mór liom ar Facebook níos mó.' - I took a selfie near the White House.
Thiocfadh seo a aistriú le parafrása simplí: ‘Ghlac mé pictiúr díom féin in aice leis an Teach Bhán.’ Tá téarma ann fosta, i.e. ‘féinín’. Cluintear ‘féinphic’ fosta. - Raidió Fáilte have a state-of-the-art studio.Seo sampla maith den difear idir na moltaí a gheobhaidh tú sna foclóirí ar líne. ‘Staid na teicneolaíochta’ agus ‘úrscothach’ atá ar www.tearma.ie. Tá blas na téarmaíochta orthu sin. Ar www.focloir.ie, áfach, tá moltaí atá níos fóirsteanaí don ghnáthchaint:
the technology is state-of-the-art tá an teicneolaíocht is déanaí ann, tá an teicneolaíocht is úire ann
a state-of-the-art health centre ionad sláinte den chineál is úire, ionad sláinte den chineál is nua-aimseartha
Thiocfadh ceann ar bith de na moltaí sin a úsáid: ‘Tá an teicneolaíocht is úire ar fad le fáil i stiúideo Raidió Fáilte.’
- I can’t find the remote control for the TV.
Thiocfadh parafrása a úsáid: ‘Ní thig liom teacht ar an ghléas fá choinne an teilifís a oibriú’ nó an téarma ‘cianrialtán’ a úsáid: ‘Ní thig liom teacht ar an chianrialtán teilifíse.’ Tá téarma eile ar fad ann a fuarthas ar iasacht ón Bhéarla: ‘zaipire.’ - Their last album was a carbon copy of the one before that.
Thig an abairt sin a aistriú ar bhealach iontach simplí gan cuid ar bith den chiall a chailleadh: ‘Bhí an t-albam is déanaí s’acu díreach cosúil leis an cheann roimhe sin.’ B’fhearr ‘cóip charbóin’ a fhágáil as. - This is the party’s economic blueprint.
Úsáideann ailtirí agus dearthóirí an focal blueprint agus iad ag caint faoin líníocht theicniúil. Ní hé sin atá i gceist sa chás seo, áfach. Níl ann ach plean nó straitéis: ‘Seo é plean eacnamaíochta an pháirtí.’ Corruair, úsáidtear an focal ‘treoirphlean’ fosta. - In today’s climate, you have to be careful what you say.
Sula ndéantar cinneadh faoin bhealach cheart le climate a aistriú, caithfear smaoineamh ar an dóigh a bhfuil an focal á úsáid: mar fhocal teicniúil nó mar mheafar. San abairt seo, is meafar atá ann: ‘I saol an lae inniu, caithfidh tú a bheith faichilleach faoi na rudaí a deir tú’. - She writes about climate change.
Is léir go bhfuil climate á úsáid ina chiall theicniúil sa chás seo: 'Scríobhann sí mar gheall ar athrú aeráide.'