Céim Ar Aghaidh

In Aonad 5, pléadh caidé go díreach atá i gceist leis an Chaighdeán Oifigiúil. Tugadh míniú ar na téarmaí ‘leagan malartach’ agus ‘leagan caighdeánach’ fosta.

Anois, úsáidfidh muid focail agus frásaí as an scéal ‘Timlicín’ a chuala tú i mír 8 le cuid de na difríochtaí idir canúint Uladh agus an Caighdeán Oifigiúil (an CO) a léiriú. Beidh agat féin le cuid de na bearnaí a líonadh.

Tá freagraí le fáil in Nótaí agus Freagraí.

1. Leaganacha malartacha
   Aimsigh leaganacha caighdeánacha na bhfocal a bhfuil cló trom orthu:
   • Agus is í níon Norah Hannah, Caitlín, a d’inis an scéal seo domhsa.
   • Bhí Dadaí thuas ar an chaorán, ag cróigeadh mónadh.
   • Babhal brúitín
   • Nó bhí a fhios aici gur tharlaigh rud inteacht do Thimlicín.
   • D’imigh siad uilig, a chuartú Thimlicín agus iad ag scairtigh.
   • Tá mise anseo ag feadalaigh.
   • Chuir sí isteach i mbascáid bheag é, do Thimlicín.

2. Forainmneacha réamhfhoclacha
   Nuair a thig réamhfhocal (‘ag’, ‘le’ srl.) agus forainm (‘mé, ‘tú’ srl.) le chéile, tugtar forainm réamhfhoclach ar an fhocal úr, mar shampla ‘agam’ nó ‘leat’. I gcás an réamhfhocail ‘do’, tá difear mór idir na forainmneacha atá sa CO agus iad siúd atá i nGaeilge Uladh. 

Líon na bearnaí sa tábla thíos.

3. Ginideach malartach
   Corruair, ní mar a chéile foirm ghinideach an fhocail sa CO agus sa chanúint. Aimsigh foirm chaighdeánach na n-ainmfhocal a bhfuil cló trom orthu:
   • Bhí Dadaí thuas ar an chaorán, ag cróigeadh mónadh.
   • i dtrátha am dinnéara

4. Iolra malartach
   Go minic, ní hionann uimhir iolra an ainmfhocail sa chanúint agus uimhir iolra an CO. Cuir i gcás, deir Suzanne, ‘Gheobhaidh muid na comharsanaigh uilig’. ‘Comharsana’ an uimhir iolra atá sna foclóirí.

5. Réimniú na mbriathra
   Siolla amháin, de ghnáth, a bhíonn i modh ordaitheach na mbriathra atá sa chéad réimniú (‘tóg’, ‘déan,’ ‘ná gabh’). Dhá shiolla, de ghnáth, a bhíonn i modh ordaitheach na mbriathra atá sa dara díochlaonadh (‘diúltaigh,’ ‘ceannaigh’, ‘ná himigh’). Ní hionann réimniú na mbriathra sa CO agus sa chanúint. Cuir i gcás, deir Suzanne, ‘Sheasaigh Timlicín isteach faoi scáth na gcrann.’