Tráth na gceist sloinnte
Cé chomh heolach atá tusa faoi shloinnte na nGael?
- Freagair na ceisteanna 1–8.
- Seiceáil na freagraí agus tabhair marc duit féin as achan fhreagra ceart.
- Tabhair marc breise duit féin má thig leat an freagra a mhíniú.
Tá freagraí le fáil in Nótaí agus Freagraí.
- Cén leagan d’ainm an laoich seo atá ceart?
(a) Fionn Mac Chumhaill (b) Fionn Mac Cumhaill (c) Fionn mac Cumhaill
Míniú: ___________________________________________________________________
- Tá deirfiúr ag Tomás Ó hUallacháin darb ainm Caitlín. Caidé mar a scríobhtar a hainm?
(a) Caitlín Ní Uallacháin (b) Caitlín Ní Huallacháin (c) Caitlín Ní hUallacháin
Míniú: ___________________________________________________________________
- Tá fonn damhsa ann ar a dtugtar Miss McLeod’s Reel. Caidé mar a déarfá sin i nGaeilge?
(a) Ríl Iníon Nic Leoid (b) Ríl Iníon Mhic Leoid
Míniú: ____________________________________________________________________
- The works of Mac Grianna – cé acu leagan atá ceart?
(a) Saothar Mhic Ghrianna (b) Saothar Mhic Grianna (c) Saothar Mac Grianna
- Ó Néill > an Niallach, Ó Dochartaigh > an Dochartach, ach caidé faoin tsloinneadh seo: Ó Dónaill?
___________________________________________________________________________
- The Cardinal Tomás Ó Fiaich Library – caidé mar a scríobhtar sin i nGaeilge?
(a) Leabharlann an Chairdinéil Thomáis Uí Fhiaich
(b) Leabharlann Chairdinéil Thomáis Uí Fhiaich
(c) Leabharlann an Chairdinéil Tomás Ó Fiaich
Míniú: _____________________________________________________________________
- Ó Gallchóir – cén bunús atá leis an tsloinneadh choitianta sin?
(a) Gall + cóir (ceart) (b) Gall + cabhair (cuidiú) (c) Gall + cór (buíon saighdiúirí)
Míniú: _____________________________________________________________________
- Cén ghairm a bhíodh ag teaghlach Uí Ící fadó?
(a) leigheas (b) dlí (c) filíocht
Míniú: _____________________________________________________________________
- Cén leagan d’ainm an laoich seo atá ceart?
(c) Fionn mac Cumhaill
Míniú: Ní go dtí ré na Críostaíochta a tháinig córas sloinnte na Gaeilge ar an fhód. Ní sloinneadh atá in ‘Fionn mac Cumhaill’ – níl ann ach gur mac le Cumhall a bhí i bhFionn. Tá an rud céanna i gceist le hainmneacha mar Cormac mac Airt, Manannán mac Lir, Diarmaid ua Duibhne.
- Tá deirfiúr ag Tomás Ó hUallacháin darb ainm Caitlín. Caidé mar a scríobhtar a hainm?
(a) Caitlín Ní Uallacháin
Míniú: Ní bhíonn réamhlitir h ann i ndiaidh ‘Ní’: Neasa Ní Annracháin, Bairbre Ní Ógáin.
- Tá fonn damhsa ann ar a dtugtar Miss McLeod’s Reel. Caidé mar a déarfá sin i nGaeilge?
(b) Ríl Iníon Mhic Leoid
Míniú: Is leagan giorraithe den fhocal ‘iníon’ atá sna míreanna ‘ní’ agus ‘nic’. Athrá a bheadh ann ‘Ríl Iníon Nic Leoid’ a scríobh.
- The works of Mac Grianna – cé acu leagan atá ceart?
(b) Saothar Mhic Grianna
Ní gnách séimhiú a chur ar ‘c’ ná ar ‘g’ i ndiaidh ‘Mhic’ nó ‘Nic’.
- Ó Néill > an Niallach, Ó Dochartaigh > an Dochartach, ach caidé faoin tsloinneadh seo: Ó Dónaill?
‘An Dálach’ an leagan traidisiúnta.
- The Cardinal Ó Fiaich Library – caidé mar a scríobhtar sin i nGaeilge?
(c) Leabharlann an Chairdinéil Tomás Ó Fiaich
Míniú: Baineann an riail seo le tuiseal na n-ainmneacha a thig sna sála ar theideal. Sa chás seo, is ainm pearsanta (Tomás) agus sloinneadh (Ó Fiaich) atá ag teacht i ndiaidh an teidil ‘Cairdinéal’. Sa chás sin, ní infhilltear ainm ná sloinneadh an duine, cé go mbíonn an teideal féin sa tuiseal ghinideach: ‘seanmóirí an Easpag Séamas Ó Gallchóir.’
Aisteach go leor, bheadh infhilleadh ann dá mba rud é gur sloinneadh an duine, gan ainm pearsanta, a bheadh ann: ‘Leabharlann an Chairidinéil Uí Fhiaich’, ‘seanmóirí an Easpag Uí Ghallchóir.’
- Ó Gallchóir – caidé mar a fuarthas an sloinneadh coitianta sin?
(b) Gall + cabhair (cuidiú)
Míniú amháin ar an tsloinneadh ná go raibh sinsir an teaghlaigh i measc na ngallóglach, trodaithe tuarastail a tháinig go hÉirinn a chuidiú le taoisigh áitiúla ina gcuid feachtas.
- Cén ghairm a bhíodh ag teaghlach Uí Ící fadó?
(a) leigheas
Míniú: Tá leideadh san fhocal ‘íoc’ (‘leigheas’).