Céim Ar Aghaidh

In Aonad 1, rinneadh plé ar an chlásal choibhneasta dhíreach. Coibhneas díreach a bhíonn i gceist nuair a cheanglaítear abairtí le chéile ar an dóigh seo:

Tá aithne agam ar dhaoine + Cónaíonn siad sa Spáinn = Tá aithne agam ar dhaoine a chónaíonn sa Spáinn.

Sa chás sin, bhí forainm (‘siad’) sa dara habairt ag tagairt go díreach don ainmní sa chéad abairt (‘daoine’). Is mír choibhneasta dhíreach a úsáidtear ina leithéid de chás. Ach caidé a tharlaíonn más tagairt indíreach atá ann, mar atá sna samplaí thíos?

1. Tá aithne agam ar dhaoine + Cónaíonn a gcuid páistí sa Spáinn = Tá aithne agam ar dhaoine a gcónaíonn a gcuid páistí sa Spáinn.
   
   Sa chás sin, ní hiad ‘na daoine’ a chónaíonn sa Spáinn, ach dream a bhfuil baint indíreach acu leo, a gcuid páistí. Caithfear mír choibhneasta indíreach a úsáid, mar sin.
   
   
2. Tá aithne agam ar dhaoine + Tá teach saoire acu sa Spáinn = Tá aithne agam ar dhaoine a bhfuil teach saoire acu sa Spáinn.
   
   Sa chás sin, is forainm réamhfhoclach (‘acu’) atá ag tagairt siar don ainmní (‘daoine’). Caithfear mír choibhneasta indíreach a úsáid.
   
   Bheadh an scéal mar an gcéanna dá mbeadh forainm réamhfhoclach ar bith eile ann, mar shampla: Tá aithne agam ar dhaoine a bhfuil teach saoire sa Spáinn de dhíth orthu.
   
   
3. Tá aithne agam ar dhaoine + D’fhostaigh Rialtas na Spáinne iad = Tá aithne agam ar dhaoine ar fhostaigh Rialtas na Spáinne iad.
   
   Sa chás sin, tá an forainm ‘iad’ ina chuspóir ag an bhriathar ‘fostaigh’. Ina leithéid de chás, is mír choibhneasta indíreach a úsáidtear.
   
   Níl an struchtúr sin coitianta i nGaeilge Uladh, ach bíonn sé úsáideach in amanna le débhríocht a sheachaint. Cuir i gcás, tá dhá bhrí le habairtí ar nós ‘Sin an fear a d’fhostaigh Síle’: That’s the man who employed Síle nó That’s the man Síle employed. Ach má deirtear ‘Sin an fear ar fhostaigh Síle é’ is léir gur Síle a thug an post dósan.

Seo na míreanna a úsáidtear nuair is coibhneas indíreach atá i gceist:

Is í an fhoirm spleách den bhriathar a úsáidtear i ndiaidh na míreanna coibhneasta indíreacha ‘a’ agus ‘nach’. Is é atá inti foirm speisialta de na briathra neamhrialta ‘bí’, ‘déan’ ‘faigh’, ‘feic’ agus ‘téigh’. Tugtar ‘foirm spleách’ uirthi mar ní bhíonn sí ann ach amháin i ndiaidh ceisteanna, míreanna diúltacha, míreanna coibhneasta indíreacha nó i gcaint indíreach.

Ceisteanna: An bhfuair tú na ticéid sin domh?
Míreanna diúltacha: Ní bhfuair.

Míreanna coibhneasta indíreacha: Grúpa ceoil a bhfuil a n-ainm in airde.
Caint indíreach: Is cosúil go bhfuil a n-ainm in airde.

Ní chuirtear tús le habairt le ‘bhfuair’ nó ‘bhfuil’ in am ar bith gan ceann de na míreanna sin a bheith ann.