An clásal coibhneasta díreach: an fhoirm choibhneasta
Is beag athrú a thagann ar an bhriathar sa chlásal choibhneasta, de ghnáth.
an t-amhránaí a cheolann amhráin Ghaeilge
daoine a bhíonn ag tiomáint róghasta
Ach tá foirm faoi leith den bhriathar a úsáidtear go minic i nGaeilge Uladh, is é sin an fhoirm choibhneasta.
an t-amhránaí a cheolas amhráin Ghaeilge
daoine a bhíos ag tiomáint róghasta
In abairtí dearfacha a úsáidtear í, san aimsir láithreach agus san aimsir fháistineach den bhriathar.
an t-amhránaí a cheolfas ag an choirm cheoil amárach
daoine a bheas ag tiomáint abhaile i ndiaidh an chluiche
Sa chaint, is doiligh a dhéanamh amach cén aimsir atá i gceist, mar is beag difear fuaime a bhíonn le cluinstin i ndeireadh an fhocail. Mar sin féin, is gnách go mbíonn f le feiceáil i mbriathra den chéad réimniú más san aimsir fháistineach atá siad: ‘an fear a dhéanfas an obair’; ‘an té a ghlacfas m’áit’; ‘an oidhreacht a fhágfas muid inár ndiaidh.’
Chífidh muid cuid mhór samplaí den fhoirm choibhneasta in Céim ar Aghaidh. Ní hé go gcaithfidh tú í a úsáid le go mbeidh blas Ultach ar do chuid Gaeilge. Úsáidtear na gnáthfhoirmeacha den bhriathar fosta sa Ghaeilge labhartha agus sa Ghaeilge scríofa. Pointe tábhachtach: tá an fhoirm choibhneasta ‘taobh amuigh’ den Chaighdeán Oifigiúil agus ní bhíonn sí le feiceáil i gcáipéisí oifigiúla. Eisceacht atá in ‘a leanas’ i bhfrásaí mar ‘na daoine seo a leanas.’
Seo tuilleadh samplaí den fhoirm choibhneasta:
| An fhoirm choibhneasta | An fhoirm chaighdeánach |
|---|---|
| An té a bhíos thíos, buailtear cos air; an té a bhíos thuas, óltar deoch air. | An té a bhíonn thíos, buailtear cos air; an té a bhíonn thuas, óltar deoch air. |
| Ní hiad na fir mhóra a bhaineas an féar i gcónaí. | Ní hiad na fir mhóra a bhaineann an féar i gcónaí. |
| Síleann gach máthair gur a páiste féin a éiríos an ghrian. | Síleann gach máthair gur a páiste féin a éiríonn an ghrian. |
| Nuair a bheas do lámh i mbéal an mhadaidh, tarraing go réidh í. | Nuair a bheidh do lámh i mbéal an mhadaidh, tarraing go réidh í. |
| Tabhair rogha don bhodach agus is é an díogha a thoghfas sé. | Tabhair rogha don bhodach agus is é an díogha a thoghfaidh sé. |
| Is é a chuirfeas an ola ar do chroí. | Is é a chuirfidh an ola ar do chroí. |